ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟΥ

Τι είναι τα απομνημονεύματα: Το απομνημονεύματα βασίζονται στην ταύτιση των προσώπων του συγγραφέα, του αφηγητή και του πρωταγωνιστή της ιστορίας, όπως όλα τα αυτοβιογραφικά κείμενα. Στα απομνημονεύματα αναπλάθονται εμπειρίες και συμβάντα που έζησε και μαρτυρεί ο συγγραφέας. Κύρια χαρακτηριστικά των Απομνημονευμάτων είναι η υποκειμενικότητα και η συστηματική προσπάθεια του αφηγητή να παρουσιάσει το παρελθόν με τρόπο που τονίζει την προσωπική του συμβολή στα γεγονότα ή γενικότερα δικαιώνει την προσωπικότητά του, πάντα από την οπτική γωνία του χρόνου και των περιστάσεων της γραφής του έργου. Έτσι, οι αυτοβιογραφίες και τα απομνημονεύματα χρησιμεύουν ως πολύτιμη ιστορική πηγή όχι μόνο για τις επιμέρους πληροφορίες που περιέχουν, αλλά κυρίως για τη γνώση που μας μεταφέρουν αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι μιας ορισμένης κοινωνικής ομάδας και εποχής βιώνουν και ερμηνεύουν τη σχέση τους με την πραγματικότητα της εποχής τους. Παράλληλα, τα απομνημονεύματα συχνά διαθέτουν λογοτεχνικές αρετές που τα καθιστούν αξιόλογα και κάποτε συναρπαστικά αναγνώσματα, πέραν της αξίας τους ως πηγών για την κατανόηση του παρελθόντος. Στο πλαίσιο του ελληνικού 19ου αιώνα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απομνημονεύματα ανθρώπων —συχνά αγράμματων— που έλαβαν μέρος στον Aγώνα (1821)και έγραψαν τη μαρτυρία τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το εμβληματικής σημασίας έργο του Mακρυγιάννη, όπως και του Θ. Kολοκοτρώνη. Mια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα κατηγορία αποτελούν τα απομνημονεύματα λόγιων (μορφωμένων ) συγγραφέων. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει το κείμενο της Eλ. Mουτζάν-Mαρτινέγκου, το μοναδικό γνωστό αυτοβιογραφικό έργο γυναίκας των αρχών του 19ου αιώνα. Αυτοβιογραφία- απομνημονεύματα- ημερολόγιο Με τον όρο αυτοβιογραφία χαρακτηρίζουμε ένα αφηγηματικό κείμενο, στο οποίο ένας άνθρωπος γράφει ο ίδιος την ιστορία της ζωής του. Η αυτοβιογραφία πρέπει να διακρίνεται απ’ τα απομνημονεύματα, όπου πάνω απ’ όλα δίνεται έμφαση στη συμμετοχή του συγγραφέα σε σημαντικά γεγονότα της εποχής του (π.χ. τα απομνημονεύματα των πολεμιστών του 1821 δεν αναφέρονται τόσο στη ζωή των ηρώων αυτών όσο στη συμμετοχή τους στον Αγώνα για την ανεξαρτησία). Επίσης με την αυτοβιογραφία συγγενεύει και το ημερολόγιο, με τη διαφορά ότι το τελευταίο είναι ένα κείμενο χωρίς ιδιαίτερη συνοχή, που συνήθως γράφεται με μικρή ή μηδαμινή χρονική απόσταση από τα συμβάντα που περιγράφει. Η αυτοβιογραφία, αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις γράφεται σε χρόνο αρκετά μεταγενέστερο από τα όσα εξιστορεί και σ’ αυτό οφείλει τουλάχιστον ένα μέρος της λογοτεχνικότητάς της. Βιογραφικά της Ελισάβετ Μουτζάν -Μαρτινέγκου (1801-1832) Η Ελισάβετ Μουτζάν γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και ήταν κόρη του Φραγκίσκου Μουτζάν και της Αγγελικής το γένος Σιγούρου. Οι γονείς της κατάγονταν από αριστοκρατικές οικογένειες της Ζακύνθου και ο πατέρας της ασχολήθηκε με την πολιτική. Η Ελισάβετ μεγάλωσε σε αυστηρό, κλειστό περιβάλλον. Ασχολήθηκε, ωστόσο, με τα γράμματα από νεαρή ηλικία. Γνώριζε την ιταλική και τη γαλλική γλώσσα και επηρεάστηκε από τους τρεις δασκάλους της, που ήταν ορθόδοξοι κληρικοί. Το 1831, μετά από απόφαση της οικογένειάς της, παντρεύτηκε τον κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερό της Νικόλαο Μαρτινέγκο, με τον οποίο απέκτησε ένα γιο τον Ελισσαβέτιο, μετά τη γέννηση του οποίου, πέθανε από επιπλοκές στον τοκετό. Στο χώρο της λογοτεχνίας, η Μαρτινέγκου έγραψε έργα για το θέατρο και δύο πεζές μεταφράσεις, της Οδύσσειας του Ομήρου και του Προμηθέα δεσμώτη του Αισχύλου. Έγραψε επίσης οικονομικές και ποιητικές μελέτες, καθώς επίσης ποιήματα και θεατρικά έργα στα ιταλικά. Παρά τον μεγάλο όγκο του συγγραφικού της έργου, το μόνο που σώθηκε ακέραιο είναι η Αυτοβιογραφία της, την οποία εξέδωσε ο γιος της το 1881. Η Ελισάβετ υπήρξε ένα τραγικό πρόσωπο, καθώς έζησε την καταπιεσμένη ζωή των γυναικών της αστικής τάξης του τόπου, κλεισμένη μέσα στο σπίτι κάτω από την αυστηρότητα των αντρών της οικογένειας και αποκομμένη από τον κόσμο, όπως απαιτούσαν τα ήθη της ανδροκρατούμενης εποχής. Κοινωνικό πλαίσιο: H Aυτοβιογραφία της Zακυνθινής λόγιας Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου (1801-1832), μια σημαντική ιστορική μαρτυρία και συγχρόνως το πρώτο αξιόλογο δείγμα γυναικείας γραφής στη νεοελληνική γραμματεία, πρωτοεκδόθηκε το 1881. Το κείμενο της Μουτζάν αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ό, τι αφορά την απεικόνιση ορισμένων απόψεων της κοινωνικής οργάνωσης της εποχής που γράφτηκε, επειδή η συγγραφέας του βρίσκεται σε μια θέση προνομιακή, δεδομένου ότι από το ένα μέρος ανήκει στην καθεστηκυία (ανώτερη) τάξη, αλλά από το άλλο μέρος —λόγω του φύλου της— βρίσκεται στο περιθώριο αυτής της τάξης. Με τον τρόπο αυτόν, το κείμενό της αποτελεί μια περιγραφή της κοινωνικής καταπίεσης των γυναικών που είναι πολύτιμη για την ιστορία αυτού του προβλήματος (που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην πολιτισμική και πολιτική ιστορία του ανθρώπου) και ανήκει στην ιστορία της ελληνικής φεμινιστικής σκέψης, εκπροσωπώντας μάλιστα μια φιλελεύθερη εκδοχή της. Θεματικά κέντρα Αλληλεγγύη Εθνική απελευθέρωση Γυναικεία σκλαβιά, εγκλεισμός και ταπείνωση Κεντρικό θέμα: Του πρώτου αποσπάσματος: ο τρόπος με τον οποίο βίωσε η αφηγήτρια το χαρμόσυνο μήνυμα της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. Του δεύτερου αποσπάσματος: ο αποκλεισμός των γυναικών του 19ου αιώνα από κάθε δημιουργική δραστηριότητα και κάθε μορφή δημιουργικής ζωής. Η αντίδραση της αφηγήτριας στο μήνυμα της επανάστασης: Η αντίδραση της αφηγήτριας δίνεται από διπλή οπτική γωνία: α) Ως Ελληνίδα, συγκινείται, ενθουσιάζεται και λαχταρά να προσφέρει έμπρακτα την υποστήριξή της στον αγώνα των συμπατριωτών της για την πατρίδα, τη θρησκεία και την ελευθερία β) Ως γυναίκα, συνειδητοποιεί συνειρμικά την αδιέξοδη προσωπική της σκλαβιά (δεν είχε ελπίδα να απελευθερωθεί από τα δικά της δεσμά). Η καταπιεσμένη γυναίκα της εποχής: Δεν έχει δικαίωμα να επιλέξει τον άνδρα που θα παντρευτεί. Οι άνδρες της εποχής συνήθως θέλουν τη γυναίκα υποταγμένη και τη θεωρούν κακή αν αυτή δε φέρεται σαν σκλάβα. Οι άνδρες του σπιτιού αποφασίζουν για τη ζωή της (της απαγορεύουν να αποσυρθεί σε μοναστήρι ή στην εξοχική αγροικία). Αν αρνηθεί τον άνδρα που της επιβάλλουν, μένει έγκλειστη για πάντα στο σπίτι. Ο περιορισμός στο σπίτι σημαίνει αποκλεισμό από κάθε δημόσια εκδήλωση και την παραμικρή μορφή ψυχαγωγίας, χωρίς ελπίδα να αλλάξει η κατάσταση. Έγκλειστη στο σπίτι, βιώνει έναν ακόμη αποκλεισμό: οι άνδρες της οικογένειας δεν καταδέχονται να συζητούν μαζί της, πράγμα πολύ ταπεινωτικό. Ελευθερία και σκλαβιά: Σε επίπεδο εθνικό: Οι Έλληνες σκλαβωμένοι στους Τούρκους βιώνουν την καταπίεση του κατακτητή και την καταπάτηση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων (ελευθερίας, ασφάλειας, ζωής κλπ). Γι’ αυτό επαναστατούν και διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και τα δικαιώματα που τους ανήκουν. Σε επίπεδο κοινωνικό και προσωπικό: Η αφηγήτρια βιώνει την προσωπική σκλαβιά ως γυναίκα με μια ζωή αποκλεισμένη και χωρίς ελπίδα να βγει από το αδιέξοδο. Η παρομοίωση των συγγραμμάτων με παιδιά: Η αφηγήτρια είναι μια προικισμένη νέα γυναίκα που διοχετεύει την ενέργειά της στη συγγραφή. Τα συγγράμματά της είναι «γεννήματα της αγχίνοιας», δηλαδή δημιουργήματα του πνεύματος και τα θεωρεί παιδιά της. Η προοπτική του θανάτου της την κάνει να σκέπτεται την κακή τύχη που θα έχουν αυτά τα πνευματικά της παιδιά και να νοιάζεται για αυτά, όπως μια μητέρα νοιάζεται για τα φυσικά της παιδιά. Προσωποποιεί τα συγγράμματά της και απευθύνεται σε αυτά, εκφράζοντας τα συναισθήματά της σαν να είναι ζωντανά πλάσματα. Φαντάζεται να χρησιμοποιούν τις σχισμένες σελίδες στα μαγειρεία και υποφέρει καθώς στη σκέψη της έχουν πάρει μορφή διαμελισμένων μικρών παιδιών. Το μόνο που θα την ανακούφιζε θα ήταν πριν πεθάνει να τα παραδώσει σε κάποιον σπουδαίο άνθρωπο που να ξέρει την αξία τους. Η παρομοίωση αυτή ανατρέπει την αντίληψη ότι μια γυναίκα ολοκληρώνεται μόνο με τη μητρότητα, αφού η παραγωγή πνευματικού έργου καταξιώνει τη γυναίκα ως δημιουργό. Αυτό είναι επαναστατικό για την εποχή όπου η γυναίκα περιοριζόταν στον στερεότυπο ρόλο της (γέννηση παιδιών) κα δε θεωρούνταν ικανή για πνευματική δημιουργία. Η επιστροφή των Μουσών: Η επιστροφή της ελευθερίας στην Ελλάδα συνδέεται με την επιστροφή των Μουσών, δηλαδή των γραμμάτων και των τεχνών σ’ αυτήν. Όσο οι Έλληνες ήταν σκλαβωμένοι υπήρχε στασιμότητα στον πολιτισμό, επειδή η τέχνη απαιτεί ελευθερία. Αφηγητής: Το κείμενο είναι αυτοβιογραφικό. Άρα ο αφηγητής είναι πρωτοπρόσωπος, συμμετέχει στα δρώμενα ως πρωταγωνιστής και αφηγείται σε α’ γραμματικό πρόσωπο. Που απευθύνεται η αφηγήτρια: Απευθύνεται στο ευρύ κοινό για να το ευαισθητοποιήσει διαμαρτυρόμενη για την καταπίεση που υφίσταται η ίδια και όλες οι γυναίκες της εποχής. Κυρίως απευθύνεται στις γυναίκες, ώστε να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση και τα δικαιώματά τους, ώστε να αφυπνιστούν και να αντιδράσουν. Αφηγηματικοί τρόποι: Αφήγηση, μονόλογος, σκέψεις Σχήματα λόγου: Μεταφορές (είχον σείσει τον ζυγόν της σκλαβιάς κ.α.) Παρομοιώσεις (τα συγγράμματα παρομοιάζονται με παιδιά, πράγμα που δίνει ζωντάνια, έμφαση και αμεσότητα στα συναισθήματα της αφηγήτριας) Προσωποποίηση (Και σεις μαύρα μου συγγράμματα…) Υπερβολή (άκουσα το αίμα μου να ζεσταίνει) Γλώσσα: Η καθομιλούμενη καθαρεύουσα της εποχής. Υφος: Άμεσο, απλό, ανεπιτήδευτο, αθώο, εξομολογητικό, έτσι ώστε να αγγίζει την ψυχή του αναγνώστη.

ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

   Το «Όσο μπορείς» αποτελεί το ποίημα του Καβάφη που αποδίδει, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, τις σκέψεις του ποιητή για το πώς θα πρέπει οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους, ώστε να μπορέσουν να διαφυλάξουν τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά τους. Ο ίδιος ο ποιητής υπήρξε πάντοτε φειδωλός στις κοινωνικές του επαφές, καθώς επέλεγε με προσοχή τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόταν και απέφευγε τις περιττές κοινωνικές εκδηλώσεις.

Με τον πρώτο στίχο του ποιήματος ο Καβάφης αναγνωρίζει ότι πολλές φορές οι άνθρωποι, παρά τις συνεχείς τους προσπάθειες, δεν κατορθώνουν να κάνουν τη ζωή τους όπως ακριβώς θα ήθελαν, είτε γιατί δεν πετυχαίνουν πάντοτε τους στόχους τους είτε γιατί οι περιστάσεις είναι αντίξοες. Ο ποιητής, επομένως, αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε τον έλεγχο της πορείας που θα ακολουθήσει η ζωή τους, καθώς πολύ συχνά παρά τις επιθυμίες μας, τα πράγματα εξελίσσονται τελείως διαφορετικά, γι’ αυτό και αποδέχεται εξαρχής το ενδεχόμενο αυτό. Εκείνο, όμως, που οι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν είναι ο τρόπος με τον οποίο θα διαχειριστούν την προσωπική τους ζωή, τον ίδιο τους τον εαυτό δηλαδή, κι ως προς αυτό επιχειρεί ο ποιητής να νουθετήσει τους αναγνώστες του. Ακόμη, μας λέει ο ποιητής, κι αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις, τουλάχιστον προσπάθησε -όσο μπορείς- να μην την εξευτελίζεις μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου.
1η Στροφή: Ο ποιητής θεωρεί ότι η συνεχής επαφή με πολλούς και διάφορους ανθρώπους, οι οποίοι δεν έχουν πάντοτε το χαρακτήρα και το ήθος που θα έπρεπε, λειτουργεί αρνητικά και για εμάς τους ίδιους. Η διαρκής συναναστροφή με άλλους ανθρώπους, χωρίς η επιλογή τους να έχει γίνει με προσοχή, οδηγεί τον άνθρωπο στην απώλεια της προσωπικής του ταυτότητας, όλων των στοιχείων που συνθέτουν τη μοναδικότητά του και εν τέλει στην απώλεια της αξιοπρέπειάς του. Οι άνθρωποι που εντελώς άκριτα συναναστρέφονται διαρκώς με πολλούς ανθρώπους, στην πορεία χάνουν την επαφή με τον ίδιο τους τον εαυτό, παραμελούν τον αγώνα που χρειάζεται για να χτίσει κανείς την ιδιαίτερη προσωπικότητά του και καταλήγουν να γίνονται ένα με το πλήθος. Για τον ποιητή αυτός ο αβασάνιστος  συγχρωτισμός αποτελεί σημαντικό πλήγμα, καθώς ο άνθρωπος χάνει έτσι την αξιοπρέπειά του και φυσικά τη μοναδικότητά του. Ο άνθρωπος που αφήνεται να γίνει ένα με τη μάζα και δεν εργάζεται για τη διαφύλαξη της προσωπικότητάς του, εξευτελίζει ουσιαστικά τη ζωή του, καθώς χάνει αυτό που τον κάνει ξεχωριστό και ιδιαίτερο, χάνει την ατομικότητά του.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η πρόταση: όσο μπορείς, η οποία αποτελεί και τον τίτλο του ποιήματος. Ο ποιητής αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι πάντοτε εφικτό για έναν άνθρωπο να επιλέγει τα άτομα με τα οποία συναναστρέφεται και να αποφεύγει τις ανούσιες παρέες. Γι’ αυτό και ο ποιητής, από τον τίτλο κιόλας του ποιήματος, συμβουλεύει τον αναγνώστη του, να αποφεύγει τις περιττές συναναστροφές όσο μπορεί.
2η Στροφή: Ο ποιητής και στη δεύτερη στροφή παραθέτει τις συμβουλές του σχετικά με την αξία που έχει η διαφύλαξη της ατομικότητας, καθώς αν κάποιος βρίσκεται σε διαρκή κίνηση από τη μία παρέα στην άλλη κι από τη μία κοινωνική εκδήλωσή στην άλλη, και εκθέτει τον εαυτό του στις ανοησίες και τις ανούσιες κουβέντες κάθε ανθρώπου, τελικά κινδυνεύει να αλλοτριωθεί. Ο άνθρωπος κινδυνεύει να χάσει βασικά στοιχεία της ατομικότητάς του, σε σημείο που να αισθάνεται πλέον ότι έχει αποξενωθεί από τον ίδιο του τον εαυτό και πως τελικά έχει ξεπέσει σε σχέση με το πώς ήταν παλιότερα ή με το πώς θα ήθελε να είναι. Ο άνθρωπος, δηλαδή, που δεν αφιερώνει χρόνο στον εαυτό του και στο χτίσιμο της προσωπικότητάς του, καταλήγει να εξαρτάται από τη γνώμη των άλλων και αδυνατεί να κατανοήσει πώς η ιδιαίτερη αξία του εντοπίζεται εν τέλει στη μοναδικότητά του. Ένας άνθρωπος που επιχειρεί να ταιριάξει με άλλους ανθρώπους και προσπαθεί να ενταχθεί στις παρέες τους με το να γίνει ίδιος μ’ αυτούς, καταλήγει τελικά να γίνεται ένα με τη μάζα και να χάνει τον εαυτό του.

Ποιες προσπάθειες θα πρέπει να καταβάλει ο άνθρωπος, για να υπερασπιστεί την προσωπική ελευθερία και την αξιοπρέπειά του; Συσχετίστε την απάντησή σας με τον τίτλο του ποιήματος.
Ο ποιητής θεωρεί ότι κάθε άνθρωπος οφείλει να προασπίζει την αξιοπρέπειά του, αλλά και την προσωπική του ελευθερία ως προς τη διαμόρφωση των απόψεών του, με το να αποφεύγει τη διαρκή συναναστροφή με ανθρώπους που δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να προσφέρουν. Η καθημερινή επαφή με παρέες και ανθρώπους που έχουν ως μόνο κίνητρο τη διασκέδαση, λειτουργεί αρνητικά σε σχέση με τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας. Βασικό χαρακτηριστικό, άλλωστε, της άκριτης συναναστροφής με ανθρώπους που δεν έχουμε επιλέξει με προσοχή είναι η έκθεσή μας σε ανούσιες κουβέντες και ανώφελες ασχολίες. Ο καθένας μας επομένως θα πρέπει, όσο μπορεί, να περιορίζει τις περιττές επαφές και να φροντίζει για τη διαφύλαξη της ατομικότητάς του. Σημαντικό, βέβαια, είναι αυτό που εμφατικά αναφέρει ο Καβάφης στον τίτλο του ποιήματος, ότι δηλαδή δεν μπορούμε απόλυτα να προφυλάξουμε τον εαυτό μας από την κακή επιρροή των συναναστροφών μας, αλλά θα πρέπει να το προσπαθήσουμε στο βαθμό που μπορούμε. Η διαφύλαξη δηλαδή της ατομικότητάς μας είναι μια δύσκολη διαδικασία, καθώς είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι στην καθημερινή επαφή με ανθρώπους, τους οποίους συχνά δεν έχουμε επιλέξει εμείς. Επομένως, η προσπάθειά μας είναι απαιτητική και χρειάζεται μεγάλη αποφασιστικότητα για να επιτευχθεί.

Καταγράψτε τις μετοχές και εξηγήστε τη γραμματική και σημασιολογική λειτουργία τους.
Οι μετοχές του ποιήματος είναι οι εξής: πηαίνοντας, γυρίζοντας και εκθέτοντας. Οι μετοχές αυτές είναι τροπικές και αποκαλύπτουν ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο θέτουμε σε κίνδυνο την ατομικότητα και την αξιοπρέπειά μας. Με το να πηγαίνουμε δηλαδή σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, με το να γυρίζουμε διαρκώς από μέρος σε μέρος και με το να εκθέτουμε τον εαυτό μας στην ανοησία που συνοδεύει η καθημερινή συνύπαρξη με ανθρώπους που δεν έχουν να μας προσφέρουν κάτι το ουσιώδες.

Ποιόν κίνδυνο επισημαίνει ο ποιητής στον τελευταίο στίχο; Με ποιόν τρόπο πιστεύετε ότι ο κίνδυνος αυτός μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά;
Ο κίνδυνος που ενυπάρχει στη διαρκή έκθεση του ατόμου στις ανούσιες συναναστροφές είναι η αλλοτρίωσή του. Ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στο σημείο να αποξενωθεί από τον εαυτό του και να αισθάνεται πλέον πως η ίδια του η ζωή είναι κουραστική και καταπιεστική. Η αλλοτρίωση ουσιαστικά σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει χάσει την ατομικότητά του, την ιδιαίτερη προσωπικότητά του, σε σημείο που έχει γίνει πια ίδιος με τη μάζα και δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα ιδιαίτερα στοιχεία του εαυτού του. Αν, δηλαδή, αντί να φροντίζουμε για το χτίσιμο της προσωπικότητάς μας, περνάμε το χρόνο μας ανώφελα με άλλους ανθρώπους, κοιτάζοντας πώς θα διασκεδάσουμε, τελικά συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πετύχει λιγότερα απ’ όσα θα θέλαμε κι έχουμε γίνει κατώτεροι από τις προσδοκίες και τις δυνατότητές μας.
Για να αποφευχθεί επομένως ο κίνδυνος της αλλοτρίωσης, θα πρέπει να φροντίζουμε για την ενδυνάμωση της προσωπικότητάς μας, για τη βελτίωση του εαυτού μας και φυσικά για τη σωστή επιλογή των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρεφόμαστε.

Ποιες κοινωνικές εκδηλώσεις μπορούν, σύμφωνα με τον ποιητή, να ευτελίσουν τη ζωή του ατόμου; Γράψτε, αν θέλετε, ένα σύγχρονό σας παράδειγμα.
Το ζήτημα που επιχειρεί να αναδείξει ο ποιητής είναι ότι πέρα από το είδος των εκδηλώσεων, τελικά η καθημερινή σπατάλη του χρόνου μας με φίλους και γνωστούς, δεν μπορεί παρά να έχει αρνητικές συνέπειες, καθώς όσο περισσότερο προσπαθούμε να ενταχθούμε σε μια παρέα και όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε στους άλλους, τόσο περισσότερο χάνουμε τον εαυτό μας. Βέβαια, ο κίνδυνος είναι ακόμη πιο ορατός όταν αφιερώνουμε το χρόνο μας σε εκδηλώσεις όπου οι άνθρωποι λειτουργούν σαν μια μάζα, σαν όχλος και αφήνουν κατά μέρους τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Εκείνο δηλαδή που είναι περισσότερο επίφοβο είναι η ένταξη του ατόμου σε ομάδες που λειτουργούν διαβρωτικά ως προς την ατομικότητα και κινούνται κυρίως προς την εξομοίωση όλων των μελών τους. 

Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/09/blog-post_16.html#ixzz3KUtxjtx0